Nhìn lại tháng 11/2022, khi Thị trường chứng khoán có cú tụt dốc không phành thì The Changing World Order – cuốn sách của Ray Dalio đã giúp mình nhận ra đây là sự kiện tất yếu phải xảy ra của Chu kỳ lớn (The Big Cycle)
Hiện thì chỉ có bản tiếng Anh, bản tiếng Việt thì chưa xuất bản, nhưng bạn có thể đọc từng chapter ở đây (link), sau đó translate ra Tiếng Việt. Còn link về video The Big Cycle – Changing World Order tôi để ở đây: Video Youtube bản tiếng Anh
Có một câu mà mình rất thích trong “The Big Cycle” đó là: “To understand what will come to you, you need to understand what happened before you”, nói dễ hiểu là đôi khi chúng ta cần “Học cách dự đoán tương lai bằng cách nhìn lại quá khứ và thực tại”.
CHU KỲ LỚN (THE BIG CYCLE)
- “The Big Cycle” – được Ray Dalio chỉ ra trong một nghiên cứu về sự trỗi dậy và suy tàn của ba đế chế tiền tệ dự trữ (reserve currency) gần đây nhất là (Hà Lan, Anh và Mỹ); và sáu đế chế quan trọng khác trong 500 năm qua (Đức, Pháp, Nga, Ấn Độ, Nhật Bản và Trung Quốc), cũng như tất cả các triều đại lớn của Trung Quốc từ thời nhà Đường vào khoảng năm 600.
Khi nghiên cứu những trường hợp trong quá khứ này, thì ông tìm ra được cách thế giới vận hành, cách những đế chế đó lập lại chu kỳ tạo ra của cải, đấu tranh để giành lấy chúng rồi sau đó phân phối của cải và quyền lực đó.
Những đế chế đó luôn trải qua quá trình phát triển, hưng thịnh rồi suy tàn. Trong suốt quá trình lịch sử đó, lúc nào cũng sẽ có một quốc gia mạnh hơn tất cả các quốc gia khác và định hình trật tự thế giới. Chu kỳ của thế giới cũng chịu sự tác động của quốc gia này trong suốt quá trình phát triển xã hội, kinh tế và chính trị.
Trong chu kỳ lớn còn có 3 chu kỳ quan trọng khác là: (1) chu kỳ nợ dài hạn-tiền tệ-kinh tế, (2) chu kỳ rối loạn trật tự bên trong (internal order-disorder cycle) và (3) chu kỳ rối loạn trật tự bên ngoài (external order-disorder cycle). Cùng với nhau, chúng xác định mức độ ổn định tài chính, ổn định nội bộ (trong các quốc gia) và ổn định quốc tế (giữa các quốc gia). Nếu có thời gian thì ở các bài tiếp theo tôi sẽ viết sâu hơn về các chu kỳ này.
Chu kỳ lớn sẽ thay đổi cứ sau 200 năm hoặc lâu hơn khi quốc gia đứng đầu mất đi quyền lực trong khi quốc gia khác lại tăng lên.
Trong lịch sử, sự giàu có và hưng thịnh của đất nước Tây Ban Nha (Spain) được thay thế bằng chu kỳ thịnh vượng của đất nước Hà Lan (Dutch/Netherlands – NLD) giai đoạn TK 16, với việc kiểm soát ngành hàng hải đã giúp cho Hà Lan trở thành cường quốc đứng đầu thời điểm đó. Nhưng sang TK thứ 18-19, cuộc Cách mạng khoa học – kỹ thuật lần thứ nhất (hơi nước, dệt may, kim loại, xe lửa) cùng với tìm lực quân sự mạnh mẽ, chế độ thuộc địa hóa đã giúp cho Anh (U.K – GBR) trở thành “đế quốc mặt trời không bao giờ lặn”.
Đến đầu thế kỷ thứ 20, sự phát triển lớn mạnh của Đế quốc Đức và Hoa Kỳ dẫn đến sự uy hiếp lớn đến phần nào vị thế dẫn đầu về kinh tế của nước Anh, và rồi những gánh nặng về tài chính, quân sự trong Chiến tranh thế giới thứ nhất (World War 1) đã đẩy nước Anh ra khỏi vị thế cường quốc đứng đầu, nhường lại vị trí đó cho Mỹ (USA). Một chu kỳ kết thúc và một trật tự mới lại bắt đầu.
TRẬT TỰ THẾ GIỚI (THE ORDER)
Trật tự thế giới là hệ thống quản lý cách các cá thể đối xử với nhau. Hiện tại trên thế giới đang có 3 trật tự chính:
- Trật tự quản lý mỗi quốc gia => Hiến pháp (Constitution)
- Trật tự thế giới giữa các quốc gia => Hiệp ước (Treaty)
- Trật tự nội bộ => Cuộc chiến (Civil War/ International War) và Lực lượng Cách mạng đánh bại chế độ cũ (Revolution).
Trật tự thế giới mới xảy ra khi những lực lượng cách mạng mới đánh bại các thế lực cũ, hoặc chiến tranh giữa các quốc gia (World War). Ví dụ như ở Việt Nam một trật tự nội bộ mới được tạo ra khi lực lượng cách mạng Việt Nam đánh bại đế quốc Mỹ cùng chế độ cũ (năm 1975), từ đó nền kinh tế cũng như xã hội của VN mới bắt đầu hồi phục.
Trong “The Big Cycle” thì trật tự thế giới sẽ thay đổi sau 200-250 năm, một cường quốc mới sẽ xuất hiện chi phối với quyền lực toàn cầu. Giai đoạn chuyển giao sẽ mất 10-20 năm giữa các chu kỳ.
Bài viết hơi dài nên ở phần tiếp theo tôi sẽ chia sẻ tiếp về một chu kỳ khác cũng thuộc “The Big Cycle” đó là Chu kỳ của một đế quốc (The Empire Cycle).
