Sự phát triển vượt bậc của công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) và robot hình người (humanoid robot) đang mở ra những cơ hội lớn cho các ngành công nghiệp trên toàn cầu, bao gồm cả Việt Nam. Các công ty như UBTECH, với danh mục sản phẩm đa dạng từ robot dịch vụ đến giải pháp giáo dục AI và chăm sóc người cao tuổi, đang dẫn đầu xu hướng tích hợp robot thông minh vào đời sống và sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích rõ ràng, humanoid robot cũng đặt ra những thách thức và rủi ro tiềm tàng đối với doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế đang chuyển đổi số mạnh mẽ.
1. Tác động của Humanoid Robot đến xu hướng sản xuất kinh doanh tại Việt Nam
1.1. Tăng năng suất và hiệu quả sản xuất
Humanoid robot, với khả năng thực hiện các tác vụ phức tạp, từ kiểm tra chất lượng sản phẩm đến xử lý vật liệu nguy hiểm, đang được các tập đoàn lớn như Mercedes-Benz và BMW tích hợp vào dây chuyền sản xuất để giải quyết tình trạng thiếu hụt lao động và nâng cao hiệu quả. Tại Việt Nam, các ngành công nghiệp như sản xuất điện tử, dệt may và lắp ráp ô tô – vốn chiếm tỷ trọng lớn trong xuất khẩu – có thể hưởng lợi từ việc tự động hóa các công việc lặp lại hoặc nguy hiểm. Theo báo cáo từ Goldman Sachs, chi phí sản xuất humanoid robot đã giảm 40% trong năm qua, từ mức 50.000–250.000 USD xuống còn 30.000–150.000 USD, giúp chúng trở nên dễ tiếp cận hơn với các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs).
Ví dụ, UBTECH cung cấp các giải pháp robot dịch vụ thông minh và logistics, có thể được áp dụng trong các nhà máy tại Việt Nam để tối ưu hóa quy trình kho bãi và vận chuyển nội bộ. Điều này đặc biệt quan trọng khi Việt Nam đang là trung tâm sản xuất của các tập đoàn như Samsung và LG, nơi yêu cầu hiệu suất cao và độ chính xác tuyệt đối.
1.2. Thay đổi mô hình dịch vụ và trải nghiệm khách hàng
Humanoid robot không chỉ giới hạn trong sản xuất mà còn mở rộng sang lĩnh vực dịch vụ. Các sản phẩm như Pepper của SoftBank Robotics hay các robot dịch vụ của UBTECH được thiết kế để tương tác với con người, cung cấp dịch vụ cá nhân hóa trong bán lẻ, khách sạn và chăm sóc sức khỏe. Tại Việt Nam, ngành du lịch và bán lẻ đang phát triển mạnh, với nhu cầu ngày càng cao về trải nghiệm khách hàng độc đáo. Việc triển khai robot như Pepper tại các sân bay (ví dụ: sân bay NEOM Bay ở Ả Rập Xê Út) cho thấy tiềm năng ứng dụng tại các sân bay quốc tế như Tân Sơn Nhất hay Nội Bài, giúp nâng cao hiệu quả dịch vụ và giảm áp lực cho nhân viên.
1.3. Đáp ứng nhu cầu nhân lực trong bối cảnh già hóa dân số
Việt Nam đang đối mặt với xu hướng già hóa dân số nhanh, với tỷ lệ người trên 65 tuổi dự kiến đạt 17% vào năm 2030. Các giải pháp chăm sóc người cao tuổi thông minh của UBTECH, như robot hỗ trợ y tế hoặc chăm sóc tại nhà, có thể giảm tải cho hệ thống y tế và gia đình. Điều này không chỉ tạo ra cơ hội cho các doanh nghiệp công nghệ y tế mà còn thúc đẩy mô hình kinh doanh mới liên quan đến dịch vụ chăm sóc dài hạn.
1.4. Thúc đẩy giáo dục và đổi mới sáng tạo
Humanoid robot cũng có tiềm năng trong giáo dục, đặc biệt với các giải pháp AI Education của UBTECH, được thiết kế để nâng cao kỹ năng công nghệ cho thế hệ trẻ. Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh chương trình chuyển đổi số quốc gia và đào tạo nguồn nhân lực 4.0, việc tích hợp robot vào giáo dục có thể giúp xây dựng lực lượng lao động có kỹ năng cao, đáp ứng nhu cầu của các ngành công nghiệp tiên tiến.
2. Rủi ro tiềm tàng cho doanh nghiệp Việt Nam
Mặc dù mang lại nhiều lợi ích, humanoid robot cũng đặt ra những rủi ro đáng kể, đặc biệt khi xét đến đặc thù của nền kinh tế Việt Nam, nơi SMEs chiếm hơn 97% tổng số doanh nghiệp. Chúng ta sẽ xác định vấn đề và phân tích các rủi ro này một cách chi tiết.
2.1. Nguy cơ mất việc làm và thay đổi vai trò lao động
Một trong những rủi ro lớn nhất của humanoid robot là khả năng thay thế lao động con người trong các ngành công nghiệp sử dụng nhiều lao động phổ thông, như dệt may và lắp ráp. Theo Morgan Stanley, đến năm 2040, humanoid robot có thể tác động đến 75% nghề nghiệp tại Mỹ, với 70% việc làm trong ngành xây dựng và 67% trong nông nghiệp bị ảnh hưởng. Tại Việt Nam, nơi ngành dệt may sử dụng hơn 2,5 triệu lao động, việc triển khai robot có thể dẫn đến mất việc làm hàng loạt nếu không có chiến lược tái đào tạo.
Hơn nữa, việc tích hợp robot đòi hỏi người lao động phải thích nghi với các vai trò mới, đòi hỏi kỹ năng kỹ thuật cao hơn. Tuy nhiên, theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, chỉ 24% lực lượng lao động Việt Nam có trình độ cao đẳng hoặc đại học, điều này tạo ra khoảng cách kỹ năng lớn. Nếu không đầu tư vào đào tạo, doanh nghiệp có thể đối mặt với tình trạng thiếu hụt lao động có tay nghề, làm giảm hiệu quả của quá trình tự động hóa.
2.2. Chi phí triển khai và bảo trì cao
Mặc dù chi phí sản xuất humanoid robot đã giảm, việc triển khai và bảo trì chúng vẫn đòi hỏi đầu tư lớn. Theo MarketsandMarkets, chi phí phát triển một robot tinh vi dao động từ 500.000 đến 1 triệu USD, chưa kể chi phí cơ sở hạ tầng và đào tạo nhân sự. Đối với các SMEs Việt Nam, vốn thường hạn chế về tài chính, việc đầu tư vào công nghệ này có thể vượt quá khả năng, dẫn đến sự phân hóa giữa các doanh nghiệp lớn và nhỏ. Ngoài ra, các vấn đề kỹ thuật như lỗi mã hóa – ví dụ, sự cố robot Unitree H1 tại Trung Quốc suýt gây thương tích cho công nhân – cho thấy rủi ro về an toàn và chi phí sửa chữa không thể xem nhẹ.
2.3. Rủi ro về an toàn và quy định pháp lý
Humanoid robot hoạt động trong môi trường con người tiềm ẩn nguy cơ về an toàn, như va chạm hoặc trục trặc hệ thống. Theo MarketsandMarkets, ngành công nghiệp cần các tiêu chuẩn an toàn nghiêm ngặt, bao gồm hệ thống ngăn ngừa va chạm và khả năng dừng khẩn cấp, để đảm bảo an toàn cho người lao động. Tại Việt Nam, khung pháp lý về robot và AI vẫn đang trong giai đoạn xây dựng, có thể gây chậm trễ trong việc triển khai công nghệ này. Ví dụ, các quy định bảo vệ dữ liệu như GDPR ở EU cho thấy việc truyền dữ liệu từ robot về trung tâm xử lý có thể bị hạn chế, làm tăng chi phí triển khai cơ sở hạ tầng cục bộ.
2.4. Cạnh tranh từ các quốc gia khác
Trung Quốc đang đặt mục tiêu trở thành nước dẫn đầu thế giới về sản xuất robot hình người vào năm 2027, với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ. Các công ty Trung Quốc như Unitree Robotics đã triển khai robot tại các nhà máy của BYD và Geely, tận dụng lợi thế quy mô và chi phí thấp. Trong khi đó, Việt Nam vẫn phụ thuộc vào nhập khẩu công nghệ, khiến các doanh nghiệp trong nước dễ bị lép vế trong cuộc đua tự động hóa. Điều này có thể làm giảm sức cạnh tranh của Việt Nam trên thị trường toàn cầu, đặc biệt trong các ngành sản xuất giá trị cao.
3. Giải pháp và khuyến nghị cho doanh nghiệp Việt Nam
Sử dụng bước sáng tạo ý tưởng và nguyên mẫu của Design Thinking, dưới đây là một số giải pháp để doanh nghiệp Việt Nam tận dụng lợi ích của humanoid robot đồng thời giảm thiểu rủi ro:
- Đầu tư vào đào tạo và tái định hướng lao động: Doanh nghiệp cần hợp tác với các trường đại học và trung tâm đào tạo để phát triển các chương trình nâng cao kỹ năng AI và robot. Chính phủ có thể hỗ trợ thông qua các chương trình trợ cấp, tương tự như khoản đầu tư 30 tỷ USD của Canada vào Sanctuary AI.
- Áp dụng mô hình Robotics as a Service (RaaS): Thay vì mua robot, doanh nghiệp có thể thuê dịch vụ robot từ các nhà cung cấp như UBTECH, giúp giảm chi phí đầu tư ban đầu và dễ dàng nâng cấp công nghệ.
- Xây dựng khung pháp lý và tiêu chuẩn an toàn: Chính phủ cần đẩy nhanh việc ban hành các quy định về sử dụng robot, lấy cảm hứng từ các mô hình như EU, để đảm bảo an toàn và khuyến khích đầu tư.
- Tăng cường hợp tác quốc tế: Doanh nghiệp Việt Nam nên hợp tác với các công ty công nghệ toàn cầu như UBTECH để tiếp cận công nghệ tiên tiến, đồng thời học hỏi kinh nghiệm triển khai từ các quốc gia như Nhật Bản và Hàn Quốc.
- Thử nghiệm quy mô nhỏ: Doanh nghiệp có thể bắt đầu bằng các dự án thí điểm, như triển khai robot trong một dây chuyền sản xuất hoặc khu vực dịch vụ cụ thể, để đánh giá hiệu quả trước khi mở rộng.
4. Kết luận
Humanoid robot, với sự dẫn đầu của các công ty như UBTECH, đang định hình lại cách thức sản xuất và kinh doanh trên toàn cầu, mang lại cơ hội lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam trong việc nâng cao năng suất, cải thiện dịch vụ và đáp ứng các thách thức xã hội như già hóa dân số. Tuy nhiên, những rủi ro như mất việc làm, chi phí cao, vấn đề an toàn và cạnh tranh quốc tế đòi hỏi các doanh nghiệp và chính phủ phải có chiến lược rõ ràng để thích nghi.
Nguồn tham khảo:
- Goldman Sachs, “Humanoid Robot Market Forecast”
- Morgan Stanley, “Humanoid Robot Impact by 2040”
- MarketsandMarkets, “Humanoid Robot Market Report 2033”
- FutureManagementGroup, “Humanoid Robots and Labor Shortage”
- UBTECH, “Humanoid Service Robot Solutions” (https://www.ubtrobot.com/en/)
- X Post by @VuiVuil23103079, “Unitree H1 Incident”
